Biziň
kärendesine alýan ýerimiziň iki ýarym gektarynda biz ýiten miweli
medeni-endemikleri we aborigenleri dikeltmekçi. Biziň suwarymsyz we ýerli bir
ýyllyk, iki ýyllyk we köp ýylyk otlaryň we gyrymsy agaçlaryň öşümlik gatlagyny
dikeltmek bilen, topragyň biotiki aýlanyşygyny goýbermek boýunça tejribämiz
başyna bardy. mundan daşary biziň bagymyzda guşlar üçin şertleriň we olar üçin
iýmitiň barlygynyň (biz pestisidleri ulanmaýarys) kömegi bilen – olar bize
topraga biziň ýygnap bilmejek seýrek agaçlaryň we gyrymsy agaçlaryň tohumlaryny
getirýärler.
Tebigatda ähli
zadyň sazlaşyklydygy täsin. Has täsini hem, bu onda ekoulgamyň adamyň gatnaşygy
bolmazdan bu sazlaşygyň dikelme prosesine gözegçilik bolup durýandygy. Men
bütin dünýäniň ekoulagmynyň binýadynda iýip bilýän we hatda onuň işiniň
netijeliligini “gowulandyryp” bilýän ýeterlik derejede akylly jyns hökmünde
özümiz hakynda biziň pikirlerimiziň nähili batnyksyzdygy hakynda köplenç pikir
edýärin... Alymlaryň arasynda has howply pikire men duş bolmadym.
Wideo serediň,
dostlar biziň nähili topragymyz bar. Aşgar, turşulyk-aşgar sazlaşygy (pH) 8,5
çenli bolan ýaş gumdaşyň iri galyndylary, 8-den 20% çenli oba hojalyk
medeniýeti üçin laýyk gelýän toýunyň galyndylarynyň düzümi. Bonitirleme şkalasy
boýunça biziň topragymyz (çärelere çenli) 10-15 ball derejesindedi. Emma 14 ýyl
haýat aýlanandan we karantinden soň bu görkeziji özi (1) 25 balla çenli
ýokarlandy – suwsuz, hasyly ýokarlandyrmak boýunça işi geçirmezden!
Biz bu ýyl
ýokary deşikliligiň we toprakda biotiki ýaşaýyşyň gurnalan tebigy tertibiniň
kömegi bilen gymmatly ýerli medeniýetleri ekip bilýäris: ak ýemşen (alyç), gyzyl ýemşen (ýemşan), igde (ernap, Sumbarda oňa endap
diýýärler), iki görnüşli itburun, diňe zirk agajyny goýduk. Miwesiz ýerli
agaçlardan bizde eýýäm birnäçe arça, köpetdag kerkaw, dagdan agaçlary we köp
dürli görnüşli ýowşandan astragala çenli köp sanly gyrymsy agaçlary özleri ösdi.
Ähli bu ösümlikleri suwarmak zerur däl – olar irden toprak sowanda, howa bolsa
çalt gyzanda we topragyň we howanyň temperaturasynyň aratapawudy 25 gradusa
ýetende toprakda kondensirlenýän çygy sarp edýärler (mal bakylanda mümkin
bolmadyk öýjükliligiň kömegi bilen). bu ýagdaýda ot gatlagy uly orna eýe – (1)
ol topragy hetden aşa gyzmadan goraýat we has ýyly howadan çygyň toprakda
kondensirleme wagtyny ýokarlandyrýar; (2) ölýän ösümlikler toprakda
kapillýarlary we ýollary goýýar, olar boýunça topraga howa we çyg girýär; (3)
ýabany medeniýetleriň dokumalarynda kömeleklere durnukly bolan ligninyň,
kletçatkanyň ýokary düzümi teksturany saklap bilýär, netijede hem toprakdaky
kapillýarlary we ýollary ýyllap saklap bilýär. Özara baglanyşykly bolan we
özbaşdak dikelme täsinligiň duýgusyny berýän köp sanly faktorlar bar. Bizden
biziň gysyklygymyzy we şahsy baýlygymyz üçin tebigy serişdeleri çalt gaýtadan
işlemek islegimizi aýyrsak – dünýäde munuň ýaly “täsinlikler” köp bolar!
Ýene bir gezek
aýtmakçy – bu meýdanda biz toprakda ýörite çäreleri geçirmedik – we onuň
hasyllylygy ýokarlandy. Dostlar, tebigaty goraň! Biziň goraghanalarymyzy, tokaýlarymyzy
we çäkli goraghanalarymyzy goraň! Biziň ýurdumyzda bu heniz mümkin. Bu biziň
mirasymyz, biziň özbaşdaklygymyzyň bir bölegi. Öz çagalaryňyzy ABŞ okuwa,
esasan hem ykdysadyýet fakultetleri boýunça ugratmaň – ol ýerde başga zat
öwredilýär, öz serişdeleri bilen bolsa, başgaça çemeleşýärler!