Dostlar we kärdeşler,

Biziň bagbançylyk hojalygymyzy ösdürmegiň indiki tapgyry başlaýar we öňki tapgyrlary nähili güýçler we çeşmeler bilen özleşdirendigimizi jemlemek bilen, mende ýuwaş-ýuwaşdan biziň ýurdumyzda oba hojalygyň nädip üstünlikli ösüp biljekdigi we onuň nädip sebitde bäsdeşlige ukyply işewürlik derejesine ýetip biljekdigi barada doly düşünje döreýär. Biziň üçin indiki tapgyr – bu, biziň bir ýyl möhleti bilen portfel maýa goýumlaryny jogapkärçilikli özleşdirip, ykdysadyýetimizi kem-kemden meýilleşdirilen dolanyşyga getirip biljek döwrümiz. Ondan öň biz aşakdakylaryň üstünde işleýärdik:ş

·                Howa şertlerini, topragy we suwuň çeşmelerini öwrenmek

·                Ýerli medeniýetleri ýetişdirmek boýunça barlaglar

·                Import medeniýetleri ýetişdirmek boýunça barlaglar

Gözleg we bagbançylyk üçin infragurluşy gurmak

Indi etmeli:

·                Kärende ýerleriniň hemmesini doly ösdürip ýetişdirmek (17 ga)

·                Bar bolan ekin görnüşlerini gorap saklamak üçin tohumçylyk beketlerini taýýarlamak

·                Ýokardaky hemme zat üçin portfel maýa goýumlaryny özleşdirmek

·                Bütin fermany doly dolanyşyga getirmek (2023-nji ýylda umyt edýärin).

Öňki tapgyrlara görä, biziň ýurdumyzdaky ähli oba hojalyk üçin esasy faktorlaryň mümkinçiliklerine we ýagdaýlaryna degişlilikde netijelerimiz bar – men gysgaça düşündirmäge synanyşaryn.

Çeşmeler - syn

Maddy çeşmeler

Toprak - biziň şertlerimizde gymmat we dikeldip bolýan çeşme. Her ýyl ýer ýüzüne hloridleri we beýleki duzlary getirýän ýerasty suwly toýunlar (biziň ýurdumyzyň köp bölegi - ozalky deňziň düýbi bolup durýar).

Suwaryş - topragyň, geografiýanyň we landşaftyň aýratynlyklaryny göz öňünde tutup, köp mukdarda süýji suwaryş suwy bilen, açyk suwaryş üçin ulanmagyň iň amatly usuly bolup, uzak möhletde topragy dikeltmek üçin köp çykdajy edýär.

Ygtyýarlyklar – Tehnologiýalar

Ekerançylygyň täze usullaryny barlamak we ekin we hasyl almak bilen gönüden-göni topragyň üst gatlaklarynda biologiki ýaşaýşy gorap saklamagyň we ýokarlandyrmagyň düzüm birligini öz içine alýan seçimleri döretmek üçin ylmy gözleg binýadynyň ýoklugy, oba hojalygymyzyň bütinleý yza galandygyny görkezýär.

Ygtyýarlyklar – Işgärler  

Soňky 25 ýylda oba hojalygy ösdürip ýetişdirmek we howanyň we topragyň üýtgemegini göz öňünde tutmak üçin okuw çeşmelerimiz ýetmezçilik edýär. Şeýle hem, howlukmaç we gizlin hususylaşdyrma sebäpli, hakyna tutulan işçi güýji bolup bilmez. Mundan başga-da, täze doglan kapitalistleriň arasynda agdyklyk edýän pikir, şeýle işçi güýjüni döretmek üçin ýokary hilli bilim almak mümkinçiliginiň bolmazlygy üçin durmuş sarsgynlyklar we garyplyk zerurdyr.

Ykdysady syýasat – Hökümet

Beýleki çeşmelerden tapawutlylykda ýurdumyzyň içerki syýasaty oňyn mysaldyr. Kanun çykaryjy we ýerine ýetiriji häkimiýetler, islendik işewür başlangyjyň täsirli we hakyky býudjet, iş meýilnamasy, tertipnama we esaslandyryjy resminamalary gurmak, şeýle hem hakyna tutulanlaryň hünär derejesini ýokarlandyrmak üçin oba hojalygynda iş alyp barmagyna mümkinçilik berýän kanunlary we kararlary yzygiderli we berk kabul edýärler. Topragyň aýratynlyklary, suwaryş, başarnyklaryň ýoklugy we eýeleriň jemgyýetçilik jogapkärçiligi bilen baglanyşykly kynçylyklary ýeňip geçmäge ukyply işgärler. Edil şonuň ýaly, esasy çeşmeler (suwaryş, gaz, elektrik, infragurluş we ýer) suw esasan oba durmuşynyň durmuş jähtlerine gözegçilik etmek üçin ulanylýar.

Ykdysady syýasat – Daşarky oýunçylaryň basyşy

90-njy ýyllaryň başynda ekerançylygyň öňki görnüşlerini ýatdan çykarmak üçin ýiti kemsitmelere sezewar bolduk. Liberal wagyzlaryň işjeň gatnaşmagy bilen, dolandyryşyň öňki görnüşlerini resmi taýdan ýazgardyk we 40 ýylda Gäminiň, Saýwanyň üstünliklerini ýatdan çykarmak bilen, “howaýy” täzelere başladyk... Döwlet Geňeşinden maslahatçylaryň görkezmesi bilen, garaşsyzlygy alan (geljekde taýýar bolmandygy sebäpli ykjam däl) beýleki ýurtlardan tapawutlylykda ykdysadyýetiň erkinleşmegi ýerli bähbitleriň iň gowy däp-dessurlarynda, tanyşçylykda we orta asyrlaryň feodallaryň göripligi bolan hususylaşdyrma we ýerine ýetiriji häkimiýetleri başyna goýbermeklik pikiri giňişleýin bolup geçdi. Güýçsizligiň çalt ýüze çykmagy we köplügiň kynçylygy birden arzan işçi güýjüni döretmek üçin “zerur sanjym” diýlip atlandyryldy; garyplar bilen baýlaryň arasyndaky boşlugyň çalt ösmegi deňsizlikden “ykbalyň gutulgysyzlygyna” öwrüldi we telekeçilik birden syýasy pikire öwrüldi (!). Häzirki wagtda relsler gutarandan soň, bug lokomotiw ýaly weýran ediji pikirleriň täze generatory, tutuş ýurdy özi bilen süýräp, çukura gaçmagy dowam etdirdi. Mysal üçin, şu ýyl önümçilik we hyzmat etmek üçin ähli çeşmeler gönüden-göni ýerine ýetiriji häkimiýet tarapyndan (uglewodorodlar, suw we ýer bilen baglanyşykly - Türkmenistanyň konstitusiýasynda görkezilişi ýaly) ýa-da Dadaýewiň “topary” tarapyndan - TSTB özünde ýaňy-ýakynda bir partiýaly tarapyndan tertipnama üýtgedildi, ondan  esaslandyryjylaryň we geňeş agzalarynyň hersiniň girdejileri barada döwlet köpçülikleýin habar beriş serişdelerinde hökmany ýyllyk hasabatyň we neşirleriň çap edilmegi baradaky düzgünler aýryldy; şol bir wagtyň özünde, Senagatçylar we Telekeçiler Bileleşigine agza bolmazdan, indi bolsa Telekeçiler Partiýasyna agza bolmazdan telekeçilik işine saýlamýok.

Daşarky oýunçylaryň üstünlikli taslamasy - TSTB taslamasy we aýratyn, “garaşsyz” täjirçilik banky. Bu taslama ÝUSAID we ABŞ-nyň ýurtdaky ilçihanasynyň Syýasy we ykdysady bölümi tarapyndan ajaýyp yhlas we tutanýerlilik bilen öňe sürüldi. Öz düzgünnamasyna laýyklykda, hökümet tarapyndan düzgünleşdirilmedik erkin telekeçiler toparynyň döredilendigini yglan edýän we şol bir wagtyň özünde serişdeleri we telekeçileri goşunyň buýrugy ýaly gözegçilik astynda saklaýan gurluş Döwlet departamentiniň işgärleri tarapyndan “Amerikanyň öňdebaryjy pikirlenýän dostlary” bilen hyzmatdaşlykda bu görnüşde işlenip düzüldi. Başlygyň dalaşgärligi 2000-nji ýyllaryň ortalarynda “Amerikanyň sebit komitetinde” tassyklanyldy, ilçihananyň habarlary Wikiliksde ýazylan bu barada sahylyk bilen paýlaşylýar.

Emma biziň ýerine ýetiriji häkimiýetimiziň çaklamasy Merkezi Aziýa üçin SRU taslamalarynda göz öňünde tutulanlardan düýpgöter başga maksatlary amala aşyrýar. Şu wagta çenli, öz hökümetimiziň we beýleki möhüm oýunçylaryň, mysal üçin Russiýa Federasiýasynyň özüni alyp barşyny öňünden aýdyp bolmajaklygy sebäpli, bize ABŞ-nyň daşary syýasat taslamalary üçin işjeň iş ugry hökmünde islegiň iň pes derejesinden pesde bolup galmak başartdy.

Başga bir tarapdan, bizi alyp barjak zat ýok - açlykdan ejir çekmeris, sebäbi könelişen hem bolsa, TSTB ýaňy-ýakynda “oba hojalyk” taslamalary bilen tamamlanjak bolýan oba hojalygy işleýär, häkimiýetleriň heniz hereket edip biljek köpçülikleýin sarp edilýän önümleriň öndürilmegini üpjün edýär. Jemgyýetçilik we syýasy durnuklylygymyzy ýok etmek ýolundaky iň soňky serhet, ABŞ-nyň sebitdäki syýasaty üçin negatiw faktor. Şonuň üçin Döwlet departamenti, ÝUSAID we Günbatar ýurtlarynyň käbir beýleki guramalary biziň ýurdumyzda oba hojalygynyň “ösüşine” gönüden-göni gatnaşmaga çalyşýarlar. Bu ýerde 100 müň dollara çenli grant alarsyňyz (ýüz tutanda, Arzaçy Senagatçylar we Telekeçiler Bileleşigine agzalyk resminamalaryny bermeli, bu bolsa Telekeçiler Partiýasyna agza bolmazdan mümkin däl) we ýörite maksatnama ýeňillikli maliýeleşdirýän Senagatçylar we Telekeçiler Bileleşigi we hususy fermalary ösdürmäge mugt “geňeşçileriň” gatnaşmagy ... Bazardaky netijeler, esasanam baha bellikleri. Şeýle hem obada - adamlaryň 60% -den gowragy öz ykdysadyýetini dolandyrmak üçin işsiz we ýersiz galdy. Syýasy nukdaýnazardan seredeniňde, gaýdyp gelme setirine gaty ýakyn, ýöne şahsyýetimde henizem ähli raýatlarymyzyň umumy düşünjesine umyt baglaýaryn.

Bazar

Häzirki wagtda hemme zat gaty negatiw görünse-de, baýlyklary ösdürip ýetişdirmek we iş görnüşi taýdan has sagdyn oba hojalygy üçin mümkinçiliklerimiz bar. Hakykatda, ýokarda beýan edilen kynçylyklary we päsgelçilikleri ýeňip geçmek üçin ownuk-uşak tagallalar bilen hem gysga wagtyň içinde öz bazarymyzyň zerurlyklaryny kanagatlandyryp, öňdebaryjy wezipelere girýän gurşawymyzda daşarky bazarlara sebitdäki gymmatly ösümlik önümleriň önümçiligine we üpjünçiligine çykmaga potensialymyz we mümkinçiliklerimiz bar. Geografiýamyz sebitde adaty oba hojalygy tehnikalary we tehnologiýalary hökmünde önümçiligiň zerurlygyny we nazary taýdan girdejiligini (zerur başarnyklara we gözleg we önümçilik bazalaryna eýe bolmakdaky yza galaklygy ýeňip geçýän ýagdaýynda) görkezýär (göwrümleriň 85%, 55- Nagt dolanyşygynda 60%) we arassa organiki fermalarda öndürilýän önümler, göwrümi takmynan 15% we dolanyşygy 40-45% töweregi. Şol bir wagtyň özünde, üstünlikli daşary syýasat geljekde goňşularymyzdan has köp daşarky gök faktorlardan garaşsyz täze gök önüm we et we süýt önümleri bilen üpjün ediji bolmaga mümkinçilik döredip biler.

Galyberse-de, üstünlikli ösüş islendik bozujy işde bolşy ýaly dolandyryşa-da baglydyr.

Arzuwym hoş, umyt.

Häzirki şertlerde ýakyn on ýylda goňşularymyz üçin iň bolmanda belli bir bäsdeşlik edip bileris diýmerin. Şeýle-de bolsa, şol bir goňşulardaky topraklara we suw çeşmelerine zaýalanmagyň we basyşyň ýokarlanmagy bilen, ýuwaş-ýuwaşdan uly ýurdumyzyň we kiçi adamlaryň ekologiýa taýdan arassa çeşmelerine eýe boljak ýagdaýa düşüp bileris. Dogry syýasat bilen, halkara maliýe guramalarynyň basyşy bilen ýurtda durnukly durmuş ýagdaýy saklamagyň arasynda üstünlikli hereket etmek bilen, HÜNÄR BILIMDE ŞAHSY SYÝASATY we öz zerurlyklarymyzy çözmäge gönükdirilen garaşsyz ykdysady syýasat bilen, özümizi gorap bileris, durmuş bagtyň we zaýalanmadyk ýer baýlyklarynyň ätiýaçlygy derejesini saklap bileris we şol bir wagtyň özünde Bütindünýä banky ýaly gaznalaryň biziň üçin syýasy taýdan iň amatly şertlerde hyzmatdaşlyk etmek isleýän ykdysady binýadynyň ösüşini dowam etdirip bileris.

Men häkimiýetlerimiziň öz oba hojalygyny ösdürip ýetişdirmegiň zerurlygyna çynlakaý üns bermegini we topragy hemişe üstünlikli ösdürip ýetişdiren we köp, käwagt üstünliksiz ýer we suw eýeçiligi üçin gan döken ata-babalarymyzyň üstünlikli tejribesine seretmegini arzuw edýärin.