Maňa bagçylygy öwrenýän Daýnadan dostum jaň etdi:

-        Radik daýy, üljäniň we çereşnýanyň gülleri soňky iki ýylda gülläp ýetişenok we olary ozal az bolan tomzaklar ýok edýärler. Goňşylar ýazda birnäçe gеzek pestisidleri gülleýän miweli agaçlara sepýärler... Men hem olary gaýtadan işlemekçi, siz näme diýip maslahat berersiňiz?

-        Tirkeş, gaýtadan işlenilenden soň galanlardan köpüsi miwe bermez, sebäbi tozgajygy ýaýradýan arylar, siňekler we çybynlar agaçlary doly tozgalatman ölerler.

-        Tomzaklardan soň hiç zat galmaýar!

-        Hawwa. Men siziň başga çykalgaňyz ýok, diýip aýtmakçy. Biz bagymyz gülläp başlanda üç hepdäniň dowamynda ylgap bu tomzaklary agaçlardan ýygnaýardyk, günde iki gektardan bäş-on bäş litrden ýygnaýardyk.

-        Indiki kim olary ýok edýär? Bizde elden ýygnamaga wajyplygymyz ýok – baglar kiçi, obada we Sumbaryň töwereginde gür ýygnalan we ähli eýeler gaýtadan işlemeýär, şonuň üçin munuň ýaly el işden uly peýda ýok, günde hüjüm edýärler... Munuň ýaly mukdar ozal ýokdy.

-        Tirkeş, ýadyňa düşýärmi, men sizden ýedi ýyl mundan ozal suw gözledim, biz maýda Lýuşile çykýardyk we serhede çenli atda aýlandyk? Ýadyňa düşýärmi, ozal ot nähilidi, näçe gyrymsy agaçlar bardy we ozal daglar nähili gülleýärdi?

-        Radik daýy, eýýäm näçe ýyl bäri ot ýok – ozalkysy ýaly ýagyş ýok.

-        Hany garaş, men näme üçin soňky 4 ýylda ähli jülge we jar boýunça süýşürintgileriň bardygyny soramda, sen näme diýip jogap berdiň?

-        Häää.... ýagyş köp.

-        Tirkeş, indi maňa aýt, otlar, gyrymsy agaçlar, agaçlar nirä gitdi?

-        Mallar köpeldi. Indi bizde mal örän köp, ozal rugsat berilmeýärdi, indi bolsa kim näçe saklasy gelse saklaýar.

-        Öýde agylarda saklaýarlarmy?

-        Ýok, hemmesi dagda bakýarlar.

-        Tirkeş, mal sagdynmy, semizmi?

-        Bäş ýyl mundan öň sygyrlar we goýunlar örän sagdyndy, häzir bolsa köp kesel bolýarlar we diňe aprelde agram alýarlar, soňra ýene horlanýarlar. Ozal bolsa biz oty elden ýygnaýardyk, mal daga goýberilmeýärdi. Häzir bolsa mal köp, howluda saklamak üçin ot hemmesine ýetmeýär.

-        Näme üçin?

-        ....ot ýok. Beh!

-        Indiki tomzaklaryň näme üçin miweli agaçlardadygy barada pikirleniň! Näme üçin ähli jülge we ýapgyt boýunça her ýylda süýşürintgi gelýändigini aýdyň.

Sekiz ýyl mundan ozal Daýna birinji gezek gitdim. Daýnada, goňşy nohur obalaryndan tapawutlylykda, mürçeli taýpadan türkmenler ýaşaýar. Biziň meşhur kompozitorymyz Nury Halmamedow hem Daýnadan we men ol ýerde bolamda men Daýnanyň ajaýyp tebigatynyň höweslenmek üçin çeşme bolup durýandygy barada pikir etdim. Şol wagtda daýna ilaty bilen tanyşanymda ýaş adamlaryň goşgy, poemalary ýazmagy we utanyp, meşhurlygy gazanman halk bilen paýlaşýandygy täsin galdyrýar... Şol wagt Daýna täsin ýerdi. Bu ýerde serhediň daşynda Eýranda mallaryň gözegçiliksiz bakylmagy we suwuň we topragyň ulgamsyz ulanylmagy sebäpli boşaýan ýerleriň ulu möçberlerini görmek bolýar. Göni Sumbarda serhetde onuň netijelerini – munuň netijesinde topragyň, akymlaryň ýollarynyň we eýran tarapda Sumbaryň köwülmesini we poslamasyny hem-de ol tarapda ýaşaýjylaryň birleşmegini görmek bolýar.

Emma bize hem betbagtçylyk geldi. Bu betbagtçylyk – howanyň üýtgemeginiň netijesi däl... Men şu wagt makala taýýarlaýaryn, ol ýerde biziň barlaglarymyz barada we nähili ýörelgelerden hem-de usullardan biziň suwuň we topragyň hasyllylygyny – oba hojalygyň wajyp serişdelerini saklamak bilen däl, eýsem ýokarlandyrmk bilen bagçylygy ýöretmek üçin peýdany alandygymyz barada gürrüň bermekçi.