Häzirki döwürde suw  çökgünliginiň (krizisiniň) barha ösmegi we oba hojalygy üçin serişdeleriň (gorlaryň) netijeli ulanylmaýanlygy boýunça aýry-aýry döwletleriň üstünden basylmak tejribesi sebäpli oba hojalygynda suw tygşytlaýjy tehnologiýalary we enjamlary ulanmak has meşhurlyga eýe bolýar. Şol bir wagtyň özünde esasan öňdebaryjy ösen ýurtlar suw tygşytlaýan suwaryş ulgamlarynyň öndürijileri bolup durýar. Biziň ýaly ýurtlar bolsa, eýýäm şeýle enjamlary uly göwrümde satyn almaga mejbur ýagdaýda bolýar hem-de bu ýagdaýyň ýene-de bir howpy bar.

Şeýle enjamlaryň bahasynyň örän ýokary bolýar hem-de melioratiw çäreleriň yzygiderli we her ýyl geçirilmeýän we suw tygşytlaýjy tehnologiýalary we enjamlary ulanmazdan ozal topragy we hasyllylygy dikeltmek boýunça oňyn netijeler alynmadyk ýerlerde ulanylan ýagdaýynda enjamlar we damjalaýyn suwaryş ulgamlary meseleleri dolulygyna çözmäge mümkinçilik bermeýär. Başgaça aýdanymyzda degişli meliorasiýa ulanylmazyndan damjalaýyn suwaryşyň ulanylmagy şol bir ýitgilere we şorlaşma getirer, üstesine bu ýagdaýda ulanylýan gymmat bahaly suw tygşytlaýjy enjamlar, materiallar we gurallar üçin iri göwrümli çykdajylar ediler.

Suwdan peýdalanmagyň netijeliligini ep-esli ýokarlandyrmak we damjalaýyn suwaryşdan aňryçäk (maksimum) peýda almagy gazanmak üçin aşakdaky ugurlarda çäreler zerurdyr.

I.          Oba hojalyk dolanyşygynda bar bolan ýerleriň gidrogeologiki şertleri boýunça gözleg-öwreniş işlerini geçirmek. Meliorasiýa ulgamlaryny gurmak we üpjün etmek üçin kadalary döretmek.

II.        Oba hojalyk dolanyşygynyň ýerleriniň klassifikasiýasyny we kadastrlaryny hem-de ýerleriň we meliorasiýa ulgamlarynyň ýagdaýyna gözegçilik edýän we hasabat berýän gullugy döretmek.

III.       Meliorasiýa işlerinde zähmet çekmek üçin orta-tehniki hünärli işgärleri taýýarlamak üçin bilim ulgamyny döretmek.

IV.      Suw baýlyklarynyň ýagdaýy, elýeterliligi, peýdalanyşynyň ýokarlanmagy we netijeliligi bagly bolan oba hojalygynyň beýleki möhüm ugurlary üçin esas döredýän synag oba hojalyk we senagat kärhanalaryny dikeltmek we täzelerini döretmek.

V.        Oba hojalygyny ösdürmegiň ykdysady syýasaty bilen suw tygşytlaýyş ugurlary höweslendirmek.

Giňişleýin maglumat:

I.          Gidrogeologiki şertler – mümkinçiligi (potensialy), sebäpleri we düşündirişleri ýüze çykarmak üçin çäreler we gözleg-öwreniş işleriniň döwrebap ugurlary:

1.        Ikinji gezek şorlaşan topraklar üçin ýerasty suwlaryň aňryçäk (kritiki) derejesine gözegçilik etmek we ony peseltmek möhümdir (toprak suwlary bilen ýerasty suwlaryň arasyndaky baglanyşyk kesilýän derejesi). Ýerine ýetirilmeli çäreler meýilnamasyny kabul etmek üçin ýerasty suwlaryň hereket (dinamika) kartasyny döretmek üçin her bir giňişlik (massiw) üçin aýratyn gözleg-öwreniş işlerini geçirmek zerurdyr. Düşündirişi:

a.        Özleşdirilen ýerlerde olaryň arasyndaky iň amatly aralygyň beýikligi kapilýar geçirijiligine, suwuň ýokary galma tizligine we beýikligine ýagynlardan hem has köp baglydyr. Şeýle hem suwaryş (irrigasiýa) tertiplerine pugta baglydyr. Bu şertler aýry-aýry giňişliklerde (massiwlerde) düýpgöter üýtgeýär, şonuň üçin belli bir giňişlik (massiw) üçin meliorasiýa çäreleriniň bitewi (unifisirlenen) usulyny tassyklamak (tutuş giňişlikdäki (massiwdäki) häsiýetleriň  birmeňzeşligi ýa-da üýtgemeginiň kanunalaýyklygy tassyklanan ýagdaýynda) ýa-da aýratyn giňişligiň (massiwiň) aýratynlyklary bar bolan ýagdaýynda olary çäreler meýilnamasynda göz öňünde tutmak üçin ýylyň dowamynda ýerasty suwlaryň derejesi we mineral düzümi, olaryň hereketi (dinamikasy) boýunça ýerli (lokal) gözleg-öwreniş işleriniň geçirilmegi zerurdyr. Dikeltmek üçin çäreler meýilnamasy kabul edilende ýerasty suwlaryň hereketiniň (dinamikasynyň) we häsiýetleriniň kartasynyň bolmazlygy aýry-aýry bölümlerinde has uly ýitgilere getirip biler.

b.        Ekinleriň uly meýdanlara ýaýramagy we giňişlikleriň (massiwleriň) otnositel izolýasiýasy sebäpli, her giňişlik (massiw) üçin 4 ýylyň ýerasty suwlaryň derejesiniň ölçegleri we olaryň minerallaşmagynyň seljermeleri boýunça maglumatlar zerurdyr.

c.        Bar bolan meliorasiýa torlaryny dikeltmek ýa-da kämilleşdirmek we täzelerini döretmek üçin ýer işleri geçirilende taýýarlamak we maliýeleşdirmek üçin umumylaşdyrylan çemeleşme serişdeleriň dolandyrylmaýan ýitgilerine we pul serişdeleriň netijesiz ulanylmagyna getirýär. Şunuň bilen baglylykda ýer we suw hojalygyny dikeldiş we ulanyş üçin kärendesine bermezden ozal, oba hojalyk ýerleriniň kadastrynyň maglumatlaryna esaslanyp topragyň hiline gözegçilik etmegiň kadalary we proseduralary işlenip düzülmelidir. Bu kadalar meliorasiýa çäreler we topragyň dikeldiş meýilnamasynyň düzülmegini aýratyn sebitdäki ýerasty suwlaryň hereketiniň (dinamikasynyň) we häsiýetleriniň kartasy bilen baglanyşdyrmalydyr. Şeýle kadalar hojalyklar we telekeçiler üçin işewürlik meýilnamalaryny we hojalygyny ösdürmek meýilnamalaryny düzmekde ugur görkeziji karta bolup hyzmat edip biler.

d.        Topraklaryň we ýerasty suwlaryň başlangyç gözleg-öwreniş işlerini we olaryň ýagdaýyna gözegçilik etmek üçin gözleg-öwreniş işlerini geçirmek üçin Aşgabatdaky Oba hojalyk uniwersitetiniň we Daşoguzdaky Oba hojalyk institutynyň talyplaryny çekmekligi maksadalaýyk hasaplaýaryn. Sebäbi şunuň ýaly gözleg-öwreniş işleri çylşyrymly we gymmat bahaly däl, aýratyn bölüm üçin şeýle meseläniň üstünde işlemek başlangyç ýyl talyplaryň (kurslaryň) ýyllyk işiniň çägine degişlidir; şeýle hem geljek 3 ýylda topraga we ýerasty suwlara gözegçilik etmek orta we ýokary ýyllardaky (kursdaky) talyplar üçin  topraga gözegçilik etmegiň we dikeltmegiň usullaryny seljermek we olar boýunça başlangyçlary/niýetleri döretmek üçin ajaýyp tejribe bolup biler. Häzirki wagtda Daşoguzdaky Oba hojalyk institutynda bu işiň umumy usulyýeti işläp düzüldi hem-de neşir etdi. 

2.        Zeýkeş (drenaž) ýygnaýjylaryň we saz zolaklarynyň golaýyndaky şorlaşan topraklary, şeýle hem Hanhowuzyň, Gurtlynyň, Tejengurluşygyň (Tejenstroý), Kopetdag suw howdanynyň  golaýyndaky batgalyk topraklary özleşdirmek üçin esasan gidromorf suwaryş usuly arkaly galofitleri we ýarym galofitleri täjirçilik taýdan ösdürip ýetişdirmek (iýmler üçin goşundy hökmünde) üçin gözleg-öwreniş işleri we galofit tohum materialynyň esasy önümçiligini döretmek hem-de olary ösdürip ýetişdirmek we gaýtadan işlemek boýunça hünärmenleri taýýarlamak boýunça soňraky işleri geçirmek gerekdir.  Ykdysady taýdan bu çäreler gaty girdejili bolman biler, emma ýerleriň dolanyşyga gaýtarylmagy we innowasiýalaryň üstünlikli durmuşa geçirilmegi türkmen jemgyýetine guraklaşan zolaklary özleşdirmekde we ýerleri dikeltmekde bahasyna ýetip bolmajak öňdebaryjy derejäni (statusy) berer. 

3.        Ahal – zeýkeş (drenaž) kanallaryny we kollektorlaryny gazmak (ekskawasiýasy) boýunça iň amatly çözgütleri tapmak üçin ýerasty suwlaryň has güýçli depginde (intensiw) akýan we ýygnanýan dag etekleriniň we olaryň bölümleriniň golaýyndaky saz zolaklaryny kesgitlemek üçin täze ölçegler geçirmek gerek. Gözegçiliklerime görä ýylyň dowamynda minerallaşmagy we ýerasty suwlaryň derejesini ölçemek hem-de saz meýdançalary bilen ýanaşyk ýerleriň suwaryş meýilnamalary bilelikde ekinleri, ýaýrawlary (rotasiýalary) we kese (gorizontal) zeýkeş  (drenaž) turbalaryny ýa-da kanallaryny gurmak üçin ýerleri ykdysфdy taýdan has amatly saýlamaga kömek edip biler. Gäminiň ýerlerinde henizem işleýän gidro-melioratiw desgalar bar, olar zerur işiň ugry we gerimi barada wizual (görünýän) düşünje berýär. (şeýle hem zeýkeş (drenaž) akymyny saklamak üçin yzygiderli çäreleriň ýoklugynyň oňaýsyz netijelerini görkezýär).

4.        Murgap - Murgap oazisiniň ýerasty suwlaryň akyp çykýan ýollary ýok, derýanyň boýundaky kollektor we deltanyň demirgazygyndan çykýan ýollar üçin örän gymmat bahaly çözgütler zerur. Tagtabazarda we Ýolöten etraplarynyň günortasynda Murgabyň sag kenaryndaky ýerasty suwlar bilen baglanyşyksyz gözegçilik edilýän toprak suw hereketini (dinamikasyny) ulanmak oba hojalygynyň dolanyşygy boýunça ýerli çözgütler bar. Tagtabazar etrabynyň günortasynda (Guşgynyň çep kenary) we Saragt etrabynyň günortasynda diňe ekologiýa taýdan subut edilen arassa usullar we emeller bilen gymmatly kserofitleri ösdürip ýetişdirmek bilen bagbançylygy ösdürip bolýar (ösdürip ýetirmegiň şeýle usuly boýunça köne, hakyky işler Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasynyň botanika we çöller institutlarynda saklanyp bilner). Soltanbentiň demirgazygyndaky Murgap deltasynda köne zeýkeş (drenaž) ulgamlaryny bilelikde dikeltmek üçin kiçi hojalyklaryň hyzmatdaşlygy mümkindir - bu sebitde ilatyň gürlügi we şäherleşmegi ýokary we giňişleýin  meliorasiýa çärelerini meýilleşdirmek mümkin däl. Bu ýerde tanyşmak üçin elýeterli birnäçe kiçi synag bagçylyk meýdançalaryny gurmak örän netijeli bolup biler, muňa mysal edip Gammar Baba we Tophandaky 3-DAMJA meýdançalarymyzy görkezip bolar. Bu iş bilen gyzyklanýan belli bir sebitdäki mülkdarlar toparlary zeýkeş (drenaž) desgalaryny guramak we abatlamak mümkinçiligini öwrenmek üçin bilelikdäki hereketleriň zerurlygyny görerler. 

5.        Daşoguz, Mary we Lebap welaýatlary üçin Daşoguz Oba hojalyk instituty tarapyndan işlenip düzülen usullary goldamak we öňe sürmek has täsirli - bu usullar ylmy jemgyýet we täsirli ylmy- önümçilik bazalary bolan Özbegistanyň işläp taýýarlamalaryndan alnan; Adatça, olar eýeçilik görnüşine (köpçülikleýin hojalyklar, kooperatiwler ýa-da hususy telekeçiler) garamazdan hojalyk ýolbaşçylary bilen bilelikde meliorasiýa hojalygyny gowulandyrmagyň üstünde işleýärler. 

Lebap welaýatynda ýerasty suwlaryň hereketi (dinamikasy) we minerallaşmagy, gaýdyp gelýän suwlaryň ýagdaýy we olaryň Farapdan demirgazyga tarap kanallary barada täze gözleg-öwreniş işlerini geçirmek zerur - men ýalňyşyp bilerin, emma 10-15 ýyl ozal Dänewdäki we ondan demirgazykdaky Amu boýundaky sebitler ikinji gezek şorlaşmakdan dikeltmek üçin hasaplanýardy, Buhara kanalyndan Farapa çenli ýerler bolsa başlangyç özleşdirme üçin amatly bolup biler - ýöne gutarnykly netije çykarmak üçin ýerli ölçegleri we gözleg-öwreniş işlerini geçirmek zerurdyr.

6.        Ýurduň tutuş melioratiw ykdysadyýeti üçin Özbegistanyň tejribesini öwrenmeli. Onuň ähmiýeti soňky 30 ýylda islendik şertlerde we islendik syýasy ýagdaýlarda we konýekturada Özbegiýanyň ylmy edaralary, ylmy-önümçilik meýdançalary we oba hojalyk önüm öndürijileri diňe bir özara gatnaşyklaryny we täsirini ýitirmän, eýsem bilelikde öndürijiligi, iň amatly usullary ulanmak we oba hojalyk önümleriniň arzan bahasyny saklamak bilen ikinji gezek şorlaşan ýerleri dikeltmek boýunça gözleg-öwreniş işleriniň netijeliligini ep-esli  ýokarlandyrdy.  Häzirki wagtda degişli işleriň neşirleriniň bibliografiýasyny ulgamlaşdyrmak bilen üçünji taraplar meşgullanýar. Olar Merkezi Aziýada oba hojalygynyň GARAŞSYZ ösüşi bilen gyzyklanmaýar we suw krizisinden we rasional ulanyş meselelerinden peýdalanyp, Merkezi Aziýanyň hökümetlerine täsir etmegiň ýollaryny gözleýär.   

Şeýle-de bolsa Özbek ylmy jemgyýetiniň özi açyk we göni hyzmatdaşlyga taýyn - olaryň işleri we geňeşçileriniň gatnaşmagy Merkezi Aziýanyň beýleki ýurtlarynda eýýäm adaty zat.  

Özbegistanyň alymlary ikinji derejeli şorlaşmak howpy düýpli kararlary kabul etmegi kabul edilmegi, şol sanda bu işleriň esasyny üpjün etjek Merkezi Aziýadaky ylmy ulgamlaýyn binýadyny döredilmegi zerur bolan 80-nji ýyllardan bäri toplumlaýyn ylmy ulgama eýeçilik edýärler we dolandyrýarlar. Şonuň üçin uzak möhletleýin meliorasiýa işimiziň ösdürilmegi üçin özara hyzmatdaşlygy döretmek boýunça bu ýurduň ýokary ýolbaşçylary tarapyndan görülýän çäreler zerur.

Örän wajyp! Islendik derejedäki halkara hyzmatdaşlygy Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasynyň häzirki wagtdaky işgärleri düzümi bolmazyndan amala aşyrylmalydyr, meniň özüm bu ýerde grant maksatnamalaryň ýeňil pullary üçin milli bähbitleriň satylmagyna ilkinji gezek syn etmeýärin. YA 3 ýyl mundan ozal erkinlige goýberildi, sebäbi hakyky alymlar ol ýerde uzak wagtdan bäri işlemeýär ýa-da olaryň söz täsiri ýok, hakykat ýüzünde YA-ny ylmy-önümçilik guramalary üçin supermarkete öwürenler dolandyrýarlar. Şonuň üçin Ylymlar akademiýasynyň işgärleriniň Türkmenistanda melioratiw ulgamyny dikeltmek we gurnamak ýaly uzak möhletli we möhüm taslama gatnaşmaga höwesiniň we gyzyklanmasynyň ýokdugyny göz öňünde tutmaly. Şu günki YA-ny gatnaşmaga çagyrsaňyz, bu taslama ylmy-önümçilik guramalary we olaryň akademiýadaky adamlary üçin iýme öwrüler we öwezine tankytlar we hökümete köp sanly täsir ediş tärleri berler.  

Men gönümel Oba, suw hojalygy we tebigaty goramak ministrliginiň bölümlerinde ylmy topar düzmegi teklip edýärin. Şeýle topary GDA kärdeşleri bilen hyzmatdaşlygy ösdürmäge borçlandyrmaly. Ministrligiň işgärleriniň gönümel ýolbaşçylygyndaky we degişli gözegçilik komitetlerine, has gowusy ýylda iki gezek (dekabr aýynda indiki ýyl üçin meýilnamalary, noýabr aýynda bolsa geçirilen işleriň netijeleri barada) hasabat berýän topar. Meýilnamalaşdyryş hasabatyna esaslanyp, ministrlik býujet we kanunçylyk başlangyçlaryny Mejlise hödürlemek üçin maglumatlary we bahalary alyp biler. Iň esasysy bolsa şeýle topar çeşmeleriň häzirki ýagdaýy barada maglumat berip biler we meliorasiýa we ikinji gezek şorlaşan ýerleri dikeltmek boýunça döwrebap meseleleri çözmegiň ýollaryny kesgitläp biler.

7.        Köpetdag we Köýten üçin hojalyk ulanyşy we suwaryş üçin suwy tygşytlamak we köpeltmek üçin esasy mesele mallaryň gözegçiliksiz bakylmagy bolup durýar. Häzirki wagtda öri meýdanlaryň gözegçilik edaralary öz işini asla ýerine ýetirenok; ýer eýeleriniň (häkimlikler, geneşlikler we arçynlar) öri meýdanlarynyň topragyny gorap saklamak we olaryň ýagdaýyna gözegçilik etmek üçin düýbünden hiç hili gollanmalar we usulyýetler ýok, emma "Ýer hakynda" Türkmenistanyň bitewi kanuny ýer eýelerini mal bakylmagynyň  mukdaryny we şertlerini bellemäge we öri meýdanlaryň ulanylyşyna gözegçilik etmäge, maldarlar üçin mukdary, möhletleri, çäkleri we çäklendirmeleri kesgitlemäge hem-de mal eýelerini we maldarçylyk jemgyýetlerini suwarylýan ýerleri abadanlaşdyrmaga we üpjün etmäge, çeşmeleri goramaga we öri meýdanlarynyň ýagdaýyna gözegçilik etdirmegä borçlandyrýar.Şeýle hem ýer ulanyjy öri meýdanlary kärende tölegini kesgitleýär we ýokardaky maksatlar üçin alnan serişdeleri paýlaýar. Köpetdagda "Ýer hakynda" Türkmenistanyň bitewi kanunynyň öri meýdanlaryny ulanmagy düzgünleşdirýän düzgünleri asla ýerine ýetirilmeýär; öri meýdanlarynyň mukdary we çäkleri her kim tarapyndan düzgünleşdirilýär, ýöne ýer ulanyjysy tarapyndan däl. Munuň 30 ýyldan gowrak wagtdan bäri dowam edýändigi sebäpli giňişlikleriň (massiwleriň) çölleşmegi ägirt uly derejede topragyň eroziýasyna sebäp boldy. Şonuň üçin ýagyn akymlary görnüşindäki çökündileriň akmagy birnäçe esse köpeldi we ýerasty suwlaryň köpelişi hem birnäçe gezek azaldy, netijede möçberi ep-esli azaldy we tebigy suw çeşmeleriniň tertibi örän oňaýsyz tarapa üýtgedi.

II.        Topraklar - klassifikasiýa we kadastr 

Oba hojalyk ýerleriniň kadastryny döretmek, potensial işewür hojalykçylar üçin hakyky bahalandyryşy geçirmäge mümkinçilik berýär - bu islendik kärhana üçin dogry işewürlik meýilnamasyny döretmek üçin esasy şert. Şeýle kadastryň bolmagy telekeçileriň, daýhan birleşikleriniň we hojalyklaryň gyzyklanmasyny güýçlendirýär we dikeldiş we meliorasiýa çäreleri üçin düýpli maýa goýumlaryny dogry taýýarlamaga we hasaplamaga hem-de oba hojalygynyň dolanyşygy üçin topragy we suwy dogry derejede saklamak üçin hakyky amaly çykdajylaryny almaga mümkinçilik berýär.

1.        Ýurduň oba hojalygynyň topraklarynyň kadastryny döretmek üçin fiziki aýratynlyklaryna we aşakdaky maksatlar üçin infrastruktura we melioratiw desgalarynyň elýeterliligine esaslanyp, topraklaryň gözleg-öwreniş işlerini we synaglaryny geçirmek zerurdyr:

a.        Täjirçilik gymmaty boýunça kadastr maglumatlaryna esaslanyp, ýer kärendesi üçin bitewi nyrhlary kesgitlemek.

b.        Toprakdaky duz düzümi aňryçäk derejedäki (10 g / l-dan ýokary) ýerleri dolanyşykdan çykarmak.

c.        Döwlet düzgünleriniň kabul edilmegi we düzgünleriň tassyklanmagy üçin maglumat bermek.

2.        Gözegçilikleriň esasynda her ýyl kadastrlara topraklaryň we meliorasiýa ulgamlarynyň ýagdaýyny habar berýän welaýatlarda döwlet barlaghanalary bilen topraklaryň ýagdaýyna gözegçilik etmek üçin gulluk gerek.

III.       Öňdebaryjy zeýkeş (drenaž) ulgamlary we damjalaýyn suwaryş ulgamlary, suw ýygnaýyş ölçeg ulgamlary, suw arassalaýyş ulgamlary we suw akym ulgamlary ýaly melioratiw ulgamlaryň gözleg-öwreniş işlerini geçirmek, gözegçilik we üpjün etmek üçin orta-tehniki hünärli işgärleri taýýarlamak üçin bilim ulgamyny döretmek.

IV.       Zerur ekiş materiallaryny öndürmegiň doly sikli we ýerli mehanizasiýany we suwaryş suw tygşytlaýyş ulgamlarynyň böleklerini import etmek we mümkin bolsa ýerli önümçiligini synagdan geçirmek üçin täze tejribe-synag oba hojalygy we senagat kärhanalaryny dikeltmek we täzelerini döretmek. Iň möhüm ugurlar:

1.        Damjalaýyn suwaryş ulgamlarynyň böleklerini ösdürip ýetişdirmegiň usullaryna we maksatlaryna laýyk gelmegi üçin hökmany synag etmek. Biziň tejribämize esaslanyp çydamlylyk, bellenilen häsiýetlere laýyklyk, berklik we baha, iň esasysy ygtybarlylyk nukdaýnazaryndan şulary maslahat berip bilerin:

a.        NaanDanJain kompaniýasyndan basyş bilen harçlanyşyň öwezini dolýan we açyş üçin basyşly damjalaýyn emitterler,  harçlanyşy sagatda 2-12 litr.

b.        “RainBird”  kompaniýasyndan basyş bilen harçlanyşyň öwezini dolýan we açyş üçin basyşy bolmadyk damjalaýyn emitterler

c.        “RainBird”  kompaniýasyndan solenoid kranlar we suwaryş gözegçileri

d.        Poliwinil hlorid turbalary 12 mm / d-den 250 mm / d-a çenli - döwlet tarapyndan tassyklanan şahadatnamasy bolan eýran öndürijileri (şu wagta çenli Kabul eden önümlerimiziň  has ygtybarlysy, bellenilen ähli parametrlere çydamly, material ýokary dykyzlykly we garyndysyz, biziň şertlerimiz üçin amatly we gaty arzan bahadan).

e.        “RainBird”  kompaniýasyndan 2-den 13 m3 / min çenli akym üçin ölçenen gaty jisimler üçin öz-özüni arassalaýan, hyzmat edilmeýän suw filtrleri

2.        Suw we ýer baýlyklaryny tygşytlamagyň iň rasional usuly hökmünde bitewi oba hojalygyny öwrenmek. (Bitewi hojalyk - belli bir ýerlerde ösümlik ösdürip ýetişdirmek, tokaý hojalygy, maldarçylyk toplumy bolup, topragyň hasyllylygyny ýokarlandyrmagyň iň möhüm usuly natural ekerançylygyna ýakyn bolup durýar, onuň üstünlikli alnyp barylmagy oba hojalygy üçin suwaryş suwunyň mukdary birnäçe esse azalýar we önümleriň hili we howpsuzlygy ýokarlanýar).

3.        Ösümlik kök ulgamlary üçin amatly şertleriň döremegine jogap berýän ýerli mikroorganizmleriň, mikorizanyň, beýleki peýdaly organizmleriň koloniýalaryň gözleg-öwrenme işleri geçirmek we olaryň klassifikasiýasy hem-de ömrüni dowam etdirmek üçin amatly şertleri öwrenmek.

4.        Ýerli galofit ösümliklerini we olaryň iýmit goşundylary hökmünde ulanmak üçin gaýtadan işlenip bilinjekdigini öwrenmek. Tohumlarynyň ýygnalmagyny we ekiş usullaryny öwrenmek.

5.        Geljegi uly sortlary ekmek we ornaşdyrmak materialyny, şeýle hem bagbançylyk ekinleriniň ýerli şertlerine çydamly kök ştamlaryny ösdürmek, klimat we toprak aýratynlyklaryny göz öňünde tutýan her sebitde bir wagtyň özünde köpeltmek we synagdan geçirmek üçin täjirçilik nahalhanalaryny guramak;.

6.        Howa we toprak aýratynlyklary bilen kesgitlenýän sebitler üçin iň amatly topragyň suwlarynyň tertibini aýratyn saklamagyň usullaryny öwrenmek.

7.        Ýerli tebigy şertlere we esasanam ýokary minerallaşdyrylan suwy suwarmak we gymmatly ekinleri ösdürip ýetişdirmek üçin meýilnamalaşdyrmak, meliorasiýa çäreleri we usullaryny öwrenmek üçin synag esaslary (mysal üçin, "Merkezi Aziýada suw we ýer baýlyklaryny oba hojalygynda peýdalanmagyň esasy hökmünde tebigy şertler" atly A. E. Maltsewiň işindäki we ş.m. ýörelgeler, mysallar we esaslar)

V.        Oba hojalygyny ösdürmegiň ykdysady syýasaty bilen suw tygşytlaýyş usullaryny höweslendirmek.

1.        2013-nji ýyldan bäri karzlar we beýleki maliýe gurallary bilen oba hojalyk önümçiligini höweslendirmek üçin döwlet syýasatynyň birinji tapgyrynyň netijelerini seljermeli. Esasy deňeşdirme üçin goňşy ýurtlarda - Özbegistanda we Eýranda oba hojalygynyň önümçiliginiň ösüşi üçin sanlary açyk çeşmelerden ulanyp bolýar. Şeýle seljermäniň esasynda oba hojalygynyň düşewüntliligini we suw baýlyklaryny tygşytly peýdalanmagy bahalandyrmagy kanuny esasda karz bermek bilen baglanyşdyryp bolar, şonuň bilen bu daýhanlaryň suwdan we ýerden peýdalanmaga ylmy we tygşytly çemeleşmäge islegini höweslendirer; çeşmeleri. Bu serişdeleri tygşytlamak we gowulandyrmak üçin iň uly güýç döretmek üçin esasy element - oba hojalyk önümleriniň öndürijisiniň islegi we oýlanyşykly hasaplamalary.

2.        Oba hojalygynyň önümleriniň bahasynyň arzanlamagyny höweslendirmek üçin esasy çäreleri kesgitlemek zerur (henizem kabul ederliksiz ýokary).

3.        Bitewi oba hojalyk toplumlary enjamlaşdyrmak usullarynyň we uzak möhletleýin karzlaşdyryş meýilnamalarynyň gözleg-öwrenme işleriniň geljegi uludyr. Çünki olarda kärende ýerleriniň bir böleginde miweleri we gök önümleri ösdürip ýetişdirmek bilen birlikde topragy, tokaý we suw baýlyklaryny dikeltmek we goldamak üçin ýerleriň köp bölegi tygşytly, ekologiýa taýdan arassa mal bakyşly öri meýdanlary we ownuk mallaryň rotasiýasy we iri şahly mallar üçin ýapyk maldarçylyk fermalarynyň rotasiýasy üçin ulanylýar.