Ösümliklere esasy peýdaly maddalaryň ýetmezçili we zäherlenme alamatlary
Ýaşamak, ösmek
we köpelmek üçin ösümliklere dogry gatnaşykda we dogry mukdarda peýdaly maddalara ätäçdir. Peýdaly maddalaryň mukdary gereginden az
bolanda ösümlikler iýmit ýetmezçiliginden ejir çekýärler. Maddalar gereginden
artyk bolanda olar keseliň alamatlarny ýüze çykarýarlar. Peýdaly maddalaryň
çenden aşa köpligi ýada azlygy näsazlyklara getirip biler.
Aşakdaky
tablisada ösümlikleriň esasy peýdaly
maddalaryň ýetmezçiligiň we artyklygynyň alamatlary görkezilen.
Üns beriň!
Ýaş ýapraklarda demir, kalsiý, marganes, bor, mis we kükürdiň ýoklugy görünýär. Magniý, sink, kaliý, fosfor, molibden we azot ýetmezçiligi gowy bişen we köne ýapraklar bilen kesgitlenýär.
Käbir ösümliklere ýokumlylygyň ýa-da zäherlenmäniň dürli alamatlarynyň bardygyny ýadyňyzdan çykarmaň. Dogry çözgüdi üpjün etmek üçin ösümlikleri seresaplylyk bilen barlamaly. Kesgitli alamatlar üçin nädogry çözgüdi ulanyp girdeji we wagt ýitirmezlik üçin oba hojalygy hünärmenine ýüz tutuň.
Makroelementler
Makroelementleri topraga
ösüş möwsüminde azyndan ýylda 1 gezek ulanmaly
AZOT (N)
Ýetmezçilik alamatlary:
Ösümligiň aşakky bölegindäki köne yapraklaryň umumy saralmasy. Ösümligin
galan bölekleri açyk yaşyl reňkde (ýokardaky suratda: azot ýetmezçiliginiň alamatlary bolan pomidor ýapraklary).
Zäherlenmeginiň/artyklygynyň alamatlary:
Etli-çylkaly ösüş, ýapraklar garaňky ýaşyl, ýogyn we ejiz, ýaramaz miwe toplumy. Azotyň artyklygy kalsiý ýetmezçiligine getirip biler.
Bellikler:
Köp ösümlikler azody ammiak ýada nitrat görnüşinde kabul edýärler. Bu görnüşler suwda ansat ereýär we ýuwulup gidýärler.
FOSFOR (P)
Ýetmezçilik alamatlary:
Ýapraklaryň uçlary ýanan ýaly görünýär, yzy bilen köne ýapraklaram gara ýaşyl ýada gyzylymtyl bolýarlar (ýokardaky suratda: fosfor ýetmezçiliginiň alamatlary bolan pomidor ýapraklary).
Zäherlenmeginiň/artyklygynyň alamatlary:
Sink (Zn), demir (Fe) we mis (Cu) ýetmezçiligi görnüşnde ýüze çykýar.
Bellikler:
Ösümlikler fosfory fosfat görnüşinde siňdirýär. Bu görnüş suwda gaty haýal ereýär, ýöne pH derejesi ösümlik tarapyndan fosforyň sarp edilmegine güýçli täsir edýär.
KALIÝ (K)
Ýetmezçilik alamatlary:
Köne ýapraklar solýar, ýanan ýaly görünýär. Damarara hloroz aşakdan başlap, ýapraklary gyrasyndan ýakýar (ýokardaky suratda: kaliý ýetmezçiliginiň alamatlary bolan pomidor ýapraklary).
Zäherlenmeginiň/artyklygynyň alamatlary:
Ösümlikde N ýetmezçiligini ýüze çykarýar we beýleki polojitel ionlaryň Mg we Ca kabul edilmegine täsir edip bilýär.
Bellikler:
Ösümlikler kaliýni toprakdan ansat ýuwulup gidýän ion görnüşinde kabul edýär. Çöl topraklarynda köplenç kaliý köp bolýar we ýetmezçilik meseleleri seýrek duş gelýär.
KALSIÝ (Ca)
Ýetmezçilik alamatlary:
Täze ýapraklar (ösümligiň ujyndaky) gyşaran we dogry şekilde däl.
Çüýremege getirip bilýär (ýokardaky suratda: kalsiý ýetmezçiliginiň alamatlary bolan pomidor ýapraklary).
Zäherlenmeginiň/artyklygynyň alamatlary:
Magniý siňmesine böwet bolýar, kalsiniň artyklygy adatça beýik pHa getirýär we köp maddalary çökerýär şonlukda olar ösümlikler üçin elýeter bolman galýar.
Bellikler:
Çöl topraklarynda köplenç kalsiý
köp bolýar we ýetmezçilik meseleleri seýrek duş gelýär. Kalsiniň artyklygy
beýleki maddalaryň kabul edilmegini çäklendirip biler.
MAGNIÝ (Mg)
Ýetmezçilik alamatlary:
Köne ýapraklaryň ujy saralyp, ýapragyň ortasyna ýaýyň ujy şekilli ýaşyl
tegmil goýýar (ýokardaky suratda: magniý ýetmezçiliginiň alamatlary bolan pomidor ýapraklary).
Zäherlenmeginiň/artyklygynyň alamatlary:
Kalsiniň siňmegine päsgel berýär; köne ýapraklarda kiçi nekrot
tegmiller, köne ýapraklardaky kiçi damarlar goňura öwrülýär; söňky
derejesinde täze ýapraklarda tegmiller
döräp biler.
Bellikler:
Ösümlikler magnini ion görnüşinde kabul edýärler (zarýadly
bölejik), ol toprakdan ansatlyk bilen ýuwulýar, eger kalsiý ýok bolsa.
KUKURT (S)
Ýetmezçilik alamatlary:
Ilki täze ýapraklar saralýar, yzy bilen köne ýapraklaram saralyp
biler (ýokardaky suratda: kukurt ýetmezçiliginiň alamatlary bolan pomidor ýapraklary).
Zäherlenmeginiň/artyklygynyň alamatlary:
Kükürt artyklygy adatça howa hapalanmasy görnüşde bolýar.
Bellikler:
Ösümlikler kükürdi sulfat görnüşinde kabul edýärler, ol
toprak aňsat ýuwulýar. Kükürt topragy turşadyp bilýär (pes pH).
Mikroelementler
Ýetmezçilik alamatlary ýüze çykanda peýdanylýar
BOR (B)
Ýetmezçilik alamatlary:
Ujyndaky pyntyklar ölýär, “süwse” şekile gelýär (ýokardaky suratda: bor ýetmezçiliginiň alamatlary bolan pomidor ýapraklary).
Zäherlenmeginiň/artyklygynyň alamatlary:
Ýapraklaryň uçlarynda we gyralarynda nekrotik tegmiller görünýär, gyrada ýakylýar (güýçli duzly ergin bilen ýanýan ýaly); ilki köne ýapraklara täsir edýär; Borlary aşa köp ulanmak bilen ösümlikler çalt we agyr zaýalanýarlar.
Bellikler:
Osümlikler bory borat
görnüşinde kabul edýärler. Köp orulýan meýdanlarda has bildirýär.
HLOR (Cl)
Ýetmezçilik alamatlary:
Solup mis reňk bolan
ýapraklar hlorotik bolup ölýärler (ýokardaky suratda: hlor ýetmezçiliginiň alamatlary bolan pomidor ýapraklary).
Zäherlenmeginiň/artyklygynyň alamatlary:
Duzlardan şikeslenen, ýapraklaryň ýanmagy, sukukulent ýagdaýy tijeýar.
MIS (Cu)
Ýetmezçilik alamatlary: Ýapraklar garaňky ýaşyl, ösuşden yza galýar (ýokardaky suratda: mis ýetmezçiliginiň alamatlary bolan pomidor ýapraklary).
Zäherlenmeginiň/artyklygynyň alamatlary:
Pes pH ýagdaýda ýüze çykýar, Fe ýetmezçiligi ýaly geçýar.
Bellikler:
Ösümlikler misi ion görnüşde kabul edýärler.
DEMIR (Fe)
Ýetmezçilik alamatlary:
Saralma täze ýapraklaryň
arasyndaky damarlarda ýüze çykýar (ýokardaky suratda: demir ýetmezçiliginiň alamatlary bolan pomidor ýapraklary).
Zäherlenmeginiň/artyklygynyň alamatlary:
Suw alan ýerlerden başga
ýerlerde seýrek duşgelýär.
Bellikler:
Ösümlikler demiri kökleri bilen deň hatarda ýapraklaryndan
hem kabul edýärler. Kabul edilmesi pHa bagly. Helatirlenen demir ösümlikler üçin
elýeterdir. Demiriň başga görnüşleri toprakda doňýar.
MARGANES (Mn)
Ýetmezçilik alamatlary:
Saralma täze ýapraklaryň
arasyndaky damarlarda ýüze çykýar. Tegmiller demir ýetmezçiligindäki ýaly
bildirenok. Palma yapraklary gyşaran we deformirlenen uçlary buýra görnüşde.
Ösümligiň böleklerinde (ýapraklarynda, baldagynda, miwelerinde) möçberiniň
kiçelmegi. Öli nokatlar we tegmiller (ýokardaky suratda: marganes ýetmezçiliginiň alamatlary bolan pomidor ýapraklary).
Zäherlenmeginiň/artyklygynyň alamatlary:
Ösuşinde yza galmak, ýapraklarynda goňur tegmiller, demir ýetmezçiligini
ýaly ýüze çykýar. Güýçli turşy şertlerde gabat gelýär.
Bellikler:
Ösümlikler marganesi kökleri bilen deň hatarda ýapraklaryndan hem kabul
edýärler.
MOLIBDEN (Mo)
Ýetmezçilik alamatlary:
Köne ýapraklaryň umumy
saralmasy (ösümligiň aşagy bölegi) ösümligiň galan bölegi adatça açyk ýaşyl
reňkde (ýokardaky suratda: molibden ýetmezçiliginiň alamatlary bolan pomidor ýapraklary).
Zäherlenmeginiň/artyklygynyň alamatlary:
Ýapraklarda sary ýada benewşereňk. Seýrek gabat gelýär.
Bellikler:
Ösümlikler molibdeni molibdat görnüşinde siňdirýär.
SINK (Zn)
Ýetmezçilik alamatlary:
Ujundaky yapraklar tegelenip,saralma täze ýapraklaryň damarlarynyň
arasynda peýda bolýar (ýokardaky suratda: sink ýetmezçiliginiň alamatlary bolan pomidor ýapraklary).
Zäherlenmeginiň/artyklygynyň alamatlary:
Ösüşde has yzagalýar,gyzarma,yaramaz gögerme, köne
ýapraklar solýar, tutuş ýaprak hlorozalýar, gyralary we esasy damarda reňkler
durýar, sinklenen metal sebäp bolup biler.
Bellikler:
Ösümlikler sinki kökleri bilen deň hatarda
ýapraklaryndan hem kabul edýärler. Ýokary pH elýeterliligi çäklendirip bilýär.
Topragyň pH derejesiniň ösümligiň ýokumly maddalary kabul etmek ukybyna täsiri
Toprakdaky turşülylyk-agşarlylygynyň gatnaşygy onuň esasy hilidir. Ilki bilen ösümlik durmuşynyň ähli prosesleri üçin zerur bolan mikro we makroelektrleri kabul etmek ukybyna täsir edýär.
Tablisada ösümlikleriň elementleri alyp bilýän şertleri görkezilýär. Her aýratyn element üçin amatly pH derejesi ýaşyl reňkde bolýar. pH derejesi şkalanyň düýbünde görkezilýär.
