Miweli agaçlaryň sapylmasy we ösüntgi bermesi


Sapmanyň usullary


Ýönekeý peýwent etme


Ýönekeý peýwent etme şahalary ortačýzýk diýen kiçi (12 mm köp däl), aşaky gatlak bolsa takmynan täze sort ösümligiň ösüntgisiniň diametri bolan ýaş alma we armyt agaçlarynda esasan ulanylaýar. 

Kesmek– uzynlygyazyndan 30 santimetr töňňäni goýup, aşaky gatlagyň pudagy kesmeli. Hem ösüntgide hem baldakda takmynan 3 sm uzynlykda göni kese kesim ediň (seret 1-nji suratdaky A we C). Kesimi göni we tekiz ediň – pyçagy bir gezek urmak bilen muny ediň. Dil üçin ýokardan başlap derejänip tutuş uzynlygyna kesip, göni kesim (bölünmedik) ediň. (B и D). 


Goşma – Ikibölegi birikdiriň (E). Eger ösüntgi we baldak bir ölçegde bolmasa, onda ösüntginiň içki gabyk bilen bir tarapdan galtaşýandygyna göz ýetiriň. Eger baldagyň ýa-da ösüntginiň ujy beýlekiniň ökjesinden geçýän bolsa, ony deňölçegde kesiň.


Peywent-1

Surat 1. Ýönekeý peýwent etme adatça kök baldaklaryny we ösüntgilerini sapmak üçin ulanylýar, emma uly bolmadyk pudaklary sapmak üçin hem ulanylyp biliner.


Daňmak we örtmek — мäkäm zolak bilen berkidiň, soňra ykjam goşulan ýerini we sapma üçin düzüm bilen baglaýjy material bilen örtüň.

 

Sapmanyň bu usuly öwrenje üçin kyn, emma tejribeli operatorlar tarapyndan giňden ulanylýar. Ol daňmagyň lenta usuly bilen amala aşyrylýar. Lenta şikesiň jebisleşdirilmegi we bölekleri bile daňmak üçin ulanylýar.

 

Sapmanyň beýleki görnüşleri gabygyň gowy typmasyna bagly bolup, ýönekeý peýewent etme – beýle däldir. Hakykat ýüzünde agajyň inçe diliniň öň ýanynda şeýle sapmany etseňiz has gowusydyr.

 

Soňraky ideg – ösüntgi ösüp başladygy agajyň goşalmagynyň öňüni almak üçin örtügi aýyryň. 

Dilip sapma


Dilip sapma garry almalaryň we armytlaryň uly bolmadyk agaç düýbinde ýa-da uly agajyň gapdal şahalarynda geçirmek üçin ulanylýar. Iň gowusy 2,5-dan 5 sm çenli diametrli şahalar üçin laýyk gelýär. Sapmalary agaç düýbinden ýa-da esasy şahalaryň bir ýarym metr aralygynda we ýerden bir ýarym-üç metrden ýokary ýerde edýärler, ýogsam agajyň täze depesi örän ýokary bolar.

Peywent-2

Surat 2. Dilip sapma uly şahalar üçin ulanylýar


Kesmek – Göz bolmadyk ýeri saýlaň we agaç düýbini pyçgy bilen kesiň. Galam, uly pyçak ýa-da palta bilen jaýrygy diliň (mümkin boldugyça ýarmajak boluň). Birnäçe gezek synagdan soňra jaýrygyň dogry çuňlugyny bilersiňiz. Kese şahalarda jaýryk gapdaldan bolmalydyr, ýagny ýel we guşlar zerarly ýarylmany azaltmak üçin perpendikulýar däl.

 

Takmynan 5 mm ýapgyt kesimde  ýokarky düwünçekde üç düwünçek bolar ýaly ösüntgileri kesiň we uzynlygy 3 sm kütek şinede bir tarapy beýlekiden ýogynyrak (seret 2-nji suratda A we B). Eger kesiji şine ýiti uja çenli kesilen bolsa, gabygyň galňamagynyň hoszpy bar. Şeýle hem ýiti ösüntgi-şine jaýryk üçin hem laýyk gelmez (С). 

Goşmak – sapmak üçin gural ýa-da otwýortka bilen sähelçe jaýrygy açyň. Ösüntgini baldagyň içki gabygy we galtaşmadaky ösüntginiň her tarapyndan goýuň. Ösüntginiň galyň tarapyny daşyna (B).

 

Ösüntginiň gabygyndan has uly düýbiň gabygy galyňdyr, şonuň üçin ösüntgi agajyň düýbi bilen bir derejede bolmaly däldir. Örän ýeňil epmeklik iň azyndan kambiý gatlagynyň galtaşýan ýerinde galtaşmany üpjün eder (D).

 

Daňmak we örtmek – baldak kiçi we gowy daňy ylmaýan bolsa daňmagyň geregi ýok. Goşulyşýan ýerini sapma garyndysy bilen örtüň we jaýryk tutuş uzynlygyna örtülendigine güwä geçiň (E).  

Peywent-3


Surat 3. Şu dilip sapmanyň mysalynda ösüntgiden şahanyň ösüşiniň üç tapgyry görkezilen.  

Peywent-4

Surat 4. Indiki ýelde ýüze çykýa meseleler. Iki sany lidere ýarymaklyga ýol bermäň.  

Soňraky ideg – Işjeň ösýän ösüntgilere guşlar, doňaklyk we ýel bolup döwülmez ýaly üns bermek gerekdir. Ýa-da ösüntgini saklaýjy tutawaja daňyň (seret 3-nji suratda B), ýa-da ösüş çendenaşa bolmazdan ozal uçlary gysyň. Goşmaça golaw üçin bir töňňeden bolan ähli baldaklary ýüp (şpagat) bilen gurşaň (A).  


Birinji möwsümiň dowamynda sapylmadan çykan ähli ösüntgiler we baldaklaryň ösüşi päsgelsiz bolar. Emma, şu sapylan ösümlige ösüntgileri kölegeletmekligine ýol bermäň. Ikinji ýazda, hemişelik şaha hökmünde laýyk gelýän baldagy saýlaň we beýlekilere ätiýaç diýip garaň. Ätiýaçlyk ösüntgileri töňňäniň gutylmagyna ýardam bermek üçin galdyryň, emma her birinde birnäçe gunça çenli kesiň (seret B). Üçünji ýazda ýene-de ätiýaç ösüntgileri köp aýyryň. Dördünji möwsümde ýa-da üýşmeklik emele gelse, zerur bolsa, ähli ätiýaçlyk baldaklary kesiň (С).

Üýtgedilen dilip sapma 


Uly bolmadyk sapylan ösümlikde ýönekeý peýewent etmegi ýa-da gapdal sapmany ele almagyň ýerine, dilip sapmagyň ýönekeý görnüşini ulanyň.  

Peywent-5

Surat 5. Üýtgedilen dilip sapma 


Agajyň düýbi (seret B) ösüntgi ýaly ölçegde (A), bölünip şine şekilli ösüntgi oturdyly biliner.

Eger agajyň düýbi ösüntgiden uly bolsa, ösüntgini seresaplyk bilen merkeze dälde, bir tarapa aýyryň (С). Agajyň düýbiniň we ösüntginiň kambiý gatlagy şeýlelikde galtaşar.

Bu sapmany ýokary hilli rezin lenta bilen seresaplyk bilen örtüň (D). Sapmanyň ösmegi bilen lenta uzalýar we wagtyň geçmegi bilen dargaýar.  


Örän uly agaçlar, adatça, dilip sapmak üçin ýaramazdyr, şonuň üçin olar uly şahalara geçirlende biraz başga usul ulanylýar.

Şahany ilki bilen gabygyny ýyrtmaz ýaly seresaplyk bilen kesiň. Belki, siz ýylmanak bolar ýaly agajy ikinji gezek kesmeli bolarsyňyz. Ösüntgileri almak üçin ýarmaz ýaly şahany kesiň.

Çuňlugy 5 sm töweregi göni burç astynda biri-birine agaç sütüniniň ahyryndan “+” görnüşde iki sany kesim ediň. Soňra ösüntgileri şeýle kesim bilen edilen dört sany ýere ýerleşdiriň.


Gapdal sapma


Gapdal sapma şahalaryň ölçegleriniň (diametri 5-den 15 mm çenli) giň diapazonyna uýgunlaşdyrylan hem bolsa, olaryň ulanylmagy adatça ýönekeý peýewent etme üçin gaty uly, emma dilip sapma üçin ýeterlik derejede uly bolmadyk şahalar bilen çäklendirilendir. Adyndan belli bolşy ýaly, ösüntgi adatça özünden diametrde uly bolan düýp tarapyna oturdylar.


Kesiş – düýpden azyndan bir 30 santimetrda şahanyň aşaky böleginde ýylmanak ýeri saýlaň. Inçe burç astynda özenine (şahanyň özeni) çenli diýen ýaly kese kesim ediň (seret 6-nji suratda B). Ösüntgini bir tarapy beýlekiden ýogyn bolar ýaly gysga ýiti şinä diliň (25 mm töweregi) (seret A).  

Peywent-6

Surat 6. Gapdal sapmada böleklere bölünmeginiazaltmak üçin kesim, süýümiň uzynlygyna geçirilýär.  

Goşmak – kesimi açmak üçin sähelçe egiň. Agaç sütüniniň we ösüntginiň kambiý gatlagy bir tarapdan duşuşar ýaly ösüntgä basyň (С).

Daňmak we örtmek – Eger material gowy daňylýan bolsa, daňmak zerur däldir, emma mümkin ösüntgi berk durmaýan bolsa, uly bolmadyk materiallary daňmaly bolarsyňyz. Kesimiň ýokarysy sapylma düzümi bilen örtülen bolmaly (E).

Soňraky ideg – Takmynan iki hepdeden goşulyşan ýerinden ösüntgä zeper ýetirmez ýaly ýiti gaýçy ulanmak bilen özeni kesiň (D).

Eger sapma daňylan bolsa, ösüş başlanyndan soňra daňyny kesiň; bu guşaklanmanyň öňüni alar. Birinji möwsümde ösüntgiden birnäçe baldagyň ösmegine rugsat berip bilersiňiz, emma bu ösüşe ösüntginiň ösüşini kölegetmeklige ýol bermäň. Birinji möwsümden soňra sapylmandan başga tutuş ösüş bes edilmelidir.

Ösüş döwründe ýalňyş örtülmesinden ýa-da daňylmasyndan goramak üçin sapylmalara serediň. Eger baldaklar miweli agaçlaryň bakterial ýanygy bilen hüjüm edilen bolsa, görünýän alamatlaryndan 15 sm aşagyrak kesiň.  

Gunçalamak 

 

Gunçalamak – munuň özi sapmagyň görnüşi bolup, ösüntgi hökmünde baldagyň bölegi däl-de bir gunça ulanylýar. Bu görnüş nahalhanada miweli agaçlaryň ösdürip ýetişdirmeginiň has ýaýran görnüşidir, emma ony garaly, ülje, şetdaly we erik, şeýle hem ýaş alma we armyt ösdürlende ulanmak bolar (üljäni, garalyny, şetdalyny we erigi dilip sapmak ýa-da ýönekeý peýewent etme aňsat däl).  

Gunçalama tomsuna, adatça sütüniň gabygy aňsat taýýan we gowy ösen gunçalar peýda bolanda 15-njiiýuldan 15-njiawgusta çenli edilýär. Gyzgyn howaly ýerlerde, muny gyşda/ir baharda edip bolar (7-njy suratda A seret). Çala goňur reňki tassyklaýan bu gunçalar bişen bolmaly.   

Gözlüje gabyk kesileninden soňra, 12 mm ýapragyň sapagy el üçin galdyrmak bilen ýapraklary kesiň. Gözlüje gabygyň ýumşak kellejiklerini inkär ediň. Guramaz ýaly gözlüje gabygy çyg halta, moh ýa-da kagyza dolaň.

Şu usul bilen 12 mm çenli galam ölçegindäki şahany işläp bolýar. Has uly şahalaryň gabygy kanagatlanarly gunçalamak üçin örän galyň.

Kesiş – sütünden 40 sm ýa-da köp baldagyň şahalarynda gabygyň üstünde T şekilli kesim ediň (С). Soňra pyçagyň tygy ýa-da gabygyň separatory bilen burçlary galadyryň we seresaplyk bilen gabygy gowşadyň.

Peywent-7

Surat 7. Gunçalamada bir gunça ösüntginiň işini edýär.  

Berkidilen agaçly gunça  


Berkidilen agajyň (B) inçe bölegini öz içine alýan gözlüje gabykdan gunçany kesiň (A). Gunçany gabygyň gabsalaryndan salyň we ony ele çenli aşak goýberiň (6-njy suratda D we E seret). 

Daňmak– gunçany daňmak üçn rezin lenta, elektrigiň lentasyny ýa-da ýelimli lentany ulanyň. Örtüň we mäkäm ediň daňyň, emma gunçany ýapmaýandygyňyza göz ýetiriň (7-njy suratda F seret).

Soňraky ideg –aşa dykyz bolmazdan ozal daňyny kesiň, ýagny iki ýa-da üç hepdeden. Gunçadan gapdal tarapdan kesiň. Rezin lentalary kesmek gerek däl. Gunça indiki ýaza çenli dynç ýagdaýda durmaly. Gunça ösüp başlanyndan soňra özeni gunçadan ýokarda kesiň.

Baldaklaryň ösmegine ýol bermäň.

Ikinji ýyldan soňra baldaga çenli ähli goşmaça ösüntgini aýyryň, ýagny gunça sapylan baldaklary goýuň. Haçan-da iki ýa-da ondan köp gunça ösende, ählisini ulanyp bolar, emma adatça täze şahany emele getirmek üçin biri hem ýeter.


Aýyrlan agaçly gunça


8-nji surayda görkezilşi ýaly, gunçnyň aşagynda A-dan B çenli gowy edip kesiň. Pyçagy aýyryň, tygy diňe B çenli sürüň. Gabygy uly barmak we barmagyň arasynda alyň we agaçsyz (D) berkidilen gunçaly gabygy gysyň (C). Eger gunça ter we gowy ýagdaýda bolsa, siz birnäçe synanyşykdan soňra üstünlige ýetersiňiz. 

Peywent-8

Surat 8. Agajy aýyrlan gunça.  

Agajyň bölegi aýyrlan gunçalar enelik kambiý gabat geler ýaly kambiýniň doly üsti bolýar we käwagt gowy ösüşe getirýär, emma aňsat işlär ýaly olar ýeterlik derejede gaty däl. Agajy birikidirilen gunça bilen işlemek aňsat we adatça gowy netijeleri berýär. (ýokary seret , gunçany “Daňmak” we “Soňraky ideg”).   

Köpri edip sapma


Haçanda agajyň gabygy sütüniň daşyndan dolylygyna aýyrlanda (guşaklama), agajyň bu bölegi zeper ýeten ýerinden dolulygyna öler. Hatda olar dolulygyna guşaklanan bolsa-da, käbir agaçlar dökülip, bir möwsümiň dowamynda diri galyp bilerler, emma guşalan ýerleriň aşagynda baldaklar çykmasa hem depesi hem köki ikinji ýyl öler.

 

Guşama her ýyl köp sanly miweli agaçlara zyýan ýetirýän gemrijiler tarapyndan döräp biler. Käwagt gemirme gabykdan agajyna barmdadyk bolsa agaç guşalan ýaly bolup görünip biler. Käwagt guşalan ýeri sütüniň ýarymyna çenli hem uzap biler, we şeýle şikesler guramadan goraglydyr we kambiýdan täze gabyk çykar. Şikesi ýüze çykaran badyňyza, ony sapma üçin bitum örtük bilen örtüň.

 

Towşan tarapyndan zeper ýetmesi, ýerden ýa-da garyň zolagyndan biraz ýokarda ýerleşýär. Bu haýwanlar şahalary kesýärler we gabygy param-parça goparýarlar. Syçanlar ýeriň aşagynda görünmeýän ýerde otyň ýa-da garyň aşagynda işleýärler. Olar adatça bir ýerde başlaýarlar we ony ulaldýarlar. Çylşyrymly dişli letýaga köki ýeriň aşagynda gemirýärler. Şeýle şekilde zaýalanan agaçlar köplenç agýarlar we bejergä degişli däldir.  

Peywent-9

Surat 9. Körpi bilen sapmagyň iki usuly görkezilen (L-kesim çepde we inkrustirleme sagda):  

Çepdäki ösüntgi gabygyň aşagyna her bir ahyrynda goýulan; 

Sagdaky ösüntgi her bir ahyrda çuňlugyna goýular.  

Guşalan agaçlary bejermek üçin şu serişdeler gerek: 

 

1. Ýiti pyçak, gowy çakgy ýalt  


2. Ösüntgileri agaja berkitmek üçin kiçi çüýler  


3. Ýeňil çekiç  


4. Çüý toplumy  


5. Garry galyň gabygy aýyrmak üçin pyçgy  


6. Zeper ýeten ýeri ýeriň derejesinden aşakda bolsa, pil ýa-da şpatel 


7. Gazylan köki arassalamak üçin agyr arassalaýjy çotga  


8. Köprüler üçin işjeň däl ýa-da ýaňy kesilen ösüntgiler  


9. Sapmanyň asfalt saklaýjy düzümi we asfalt saklaýjy daňyr  

Ösüntgi – almalar üçin ösüntgini islendik çydamly almanyň ýa-da tokaý almanyň sortundan alyp bolar. Armyt ösüntgileriarmytlar, garalyňkynygaralywe şuňameňzeş edipulanypbolar. eger garry agaçlar geçen ýyl gowy kesilmedik bolsa olar gowy baldagy seýrek berýärler. Eger 1 ýaş agaç elýeter däl bolsa, onda 2 ýyllyk agajy ulanyp bolar. Eger siz zurur hasaplasaňyz siz ösüş başlamazdan ösüntgileri kesmelisiňiz. Olary çyg we salkyn ýerde saklaň. Siz ösüntgileri zerur ter aljak bolsaňyz, baldaklar ösüp başlamazdn köpri arkaly derrew birikdiriň.

Kiçijek agaç – diametri 5 sm armyt we armyt birikdirer ýaly örän kiçidir. Şeýle kiçi sütünleriň ýelde yranmasy ösüntgileri gaçyrar. Egre agaç 2,5 sm pes bolsa, ony bilinden sähelçe aşak kesmeli, soňra bolsa, kesimi asfalt saklaýjy daňy ýa-da sapma üçin serişde bilen örtüň. Şol bir sortdaky baldaklar, mümkin, agajyň ilkinji sapylma ýerinde ösmegi mümkin. 1-den 5 sm çenli agaçlar şikes alan ýerinden aşakda kesip ýa-da çapyp we ösüntgileri töňňä dilip sapma arkaly işläp bolar. Ülje we garaly agaçlary adatça şawsuz sapýarlar. Eger olara bary-ýogy 2 ýa-da 3 ýyl bolsa, olary şikesiň aşagyndan kesiň we täze ösüntgi agajyň ilkinji sapylma ýerinde öser.

Köpri arkaly nädi dogry sapmaly – köpri sapylmasy ösüş başlamazdan, bejergä degişli agajyň gabygy agaçdan aňsat galdyrylýan (taýdyrylýan) ýazyna geçirilýär – adatça 15-nji aprelden 15-nji maý aralygynda.

Ilkinji ädim bolup, guşalan agaçlaryň gabygynyň hem guşagyň ýokarsyndan hem aşagyndan kesilmegidir. Gabygy berkitmek üçin şikes alan ýa-da sypyrlan gabygy 25 mm ýa-da şoňa ýakyn kesiň. Gyralary arassa we ýylmanak bolmaly. Gabyk ýaşar ýaly garry gödek gabygy aýyryň.

Ösüntgileri ýerleşdirmek üçin iki usuly ulanyň: (1) L-kesim, inçe gabykly agaçlar üçün, we (2) inkrustasiýa, galyň gabykly agaçlar üçin.

L-şekilli kesim etmek üçin, diri gabykdan başlaň we guşagyň aşagyndan gabykdan 5 sm töweregi kesimi diliň (9-nji suratda çep tarapy). Gyralary kütek ýylmanak gural bilen galdyryň. Şeýle gural gaty agaçdan ýa-da plastikdan aňsat ýasalyň biliner. Munuň üçin daragyň inçe igesi gowudyr. Gabygy galdyrmak üçin ösüntgini ulanmaň. 

Peywent-10

Surat 10. Guşalan agaçlary çalt birikdirmegiň usuly. Ösüntgiler manysy boýunça 9-nji suratdaky ýaly kesilen we ýerleşdirilen.  


Guşagyň ýokarky böleginde göni birinji tarapynda ikinji kesimi taýýarlaň.

Ösüntgini aşaky ahyryna eltiň we öüntginiň uzynlygyny bilmek üçin onuň guşagyny ölçäň. Ösüntginiň ýokarky ahyryny agajyň ýanynda has uzyn tekiz üstiň ýanynda anyk konuslylyga emele getiriň. Ahyrlary gabyga salyň, oalry zerur ýagdaýda çüýläň we gabygyň sypallaryna çekiç bilen uruň. Çüý urlanda ösüntgi ýa-da gabykda ony mynjyratmaz ýaly seresap boluň. Çüýleriň toplumy gabyklaryň zeper ýetmesiniň öňüni alyp biler.

Inkrustasiýa usult (9-nji suradyň sag tarapy) – köprüleriň sapmasynyň iň gowy usulydyr. Hakykat ýüzünde bu gysga aralykdaky zerurlykdyr. Köri inkrsutasiýasyny etmek üçin epilen ösüntgini saýlaň. Öz içine almaly aralygy ölçäň we her bir ahyryň guşagyndan 35-50 mm çenli uzar ýaly baldagy ýeterlik derejede uzyn ediň. Her bir ahyrda düz, ýylmanak ýüz tarapy kesiň.

Her bir ahyra çüý uruň. Ony ýeňillik bilen ýerini bellär ýaly agajyň gabygyna berkidiň. Ösüntginiň anyk ölçegini almak üçin gabygyň her bir ahyrynyň daşyndan geçiň. Ösüntgini aýyryň, agaçdan yzyny kesiň we gabygyň bölegini çykaryň. Soňra ösüntgini gabykdaky kanala ýerleşdiriň we usullyk bilen çüýläň. Adatça bir çüý ýeterlik.  

Sapmanyň islendik usulynda ösüntgini agajyň daşyndan her 35-50 mm-den ýerleşdiriň.  

10-njy suratda görkezilşi ýaly köpriniň sapmasyna ösüntgini ýerleşdirmegiň üçünji usuly hem bar. Şikes alan ýer bilen serhetde oturan gabygyň gowşadylmagy ýerine ýetirilmeýär diýen ýaly. Ol biraz ykjam däl we has uzyn ösüntgileri talap edýär, emma bu çalt we birmeňzeş netijelidir.  

Örtmek we hyzmat etmek - ähli ösüntgi ýerinde bolanda, berkidilen bölekler berkidilen birleşme bilen örtülmelidir. Guşakly meýdanyň tutuşlygyna örtülmelidigine we bir gatdan köp zerur bolup biljekdigine üns beriň.  Köprüler sapylanda, ösüntgiler ösüp başlanyndan soňra, ähli baldaklar ýa-da ýaprak ösmegi kesilen we ösüntgiden aýyrlan bolmalydyr.  

Sapylmanyň we kök urmagyň mysallary (MD Originals sahypadan)

читать на русском