Organiki ekerançylygy (tebigy ekerançylyk we isleg bildirilýän-tebigy ýa-da “organiki” ekerançylyk) däp bolan (adaty) ekerançylyk bilen deňeşdirmek

 

(Deňeşdirme tablisasyna aşakda serediň.) 

 

Manysy boýunça, oba hojalygy – bu oba hojalyk ösümliklerini ösdürmek we azyk önümlerini, süýümi we adamlaryň ýaşaýyşyny saklamak üçin beýleki önümleri öndürmek üçin mallary ýetişdirmek. Adamzadyň ösmegi bilen, ekerançylygyň dürli ulgamlary kämilleşdi. Oba hojalyk önümine bolan çalt ösýän islegi esasan hem ekerançylygyň däp bolan ulgamy kanagatlandyrýar. Muňa garamazdan, eýýäm birnäçe onlarça ýyllaryň dowamynda alymlar we daýhanlar adaty oba hojalygyň ekologiki ýitgisine we saglyk üçin oňaýsyz netijelerine akyl ýetirýärler. Şonuň üçin hem, saýlam hökmünde organiki ekerançylyk ulgamy döredi. Organiki ekerançylygyň köp ýörelgeleri müňlerçe ýyllaryň dowamynda ulanylan ekerançylygyň ilkibaşdaky ulgamyndan alyndy.

Wagtyň geçmegi bilen, köp ýurtlar organiki ekerançylyk üçin standartlary girizip başladylar. Öz-özünden ol iki esasy ulgama bölünip başlady: sintetiki dökünleri we pestisidleri gowşak we çäkli ulanmak bilen ulgam (isleg bildirilýän-tebigy ekerançylyk), munda munuň ýaly serişdeleriň ulanylyşyna gözegçilik edilýär we sertifikatlaşdyrylýar we doly tebigy ekerançylyk.

 

Organiki ekerançylyk

 

Organiki oba hojalygy oba hojalyk ösümlikleriň we maldarçylygyň ösüşine täsir etmek üçin sintetiki himikatlary we genetiki taýdan modifisirlenen bedenleri ulanmazdan tebigy usul bilen oba hojalyk önümlerini öndürýär. Bu ulgamda esasy üns oba hojalykdan nul derejä çenli daşky gurşawyň hapalanmagyny azaltmak bilen bir wagtda sarp etmek üçin howpsuz, sagdyn azyk önümleriň önümçiligine berilýär. Isleg bildirilýän-tebigy ekerançylykda sintetiki dökünler we pestisidler geljekki dargamagyna ýol bermezlik maksady bilen ulanylýan serişdeleriň (topragyň, suwuň we howanyň) ýagdaýyna yzygiderli gözegçilik etmek bilen, diňe çäklendirilen mukdarda ulanylýar. Ekerançylygyň doly tebigy usullarynda munuň ýaly çärelere isleg bildirilmeýär; adatça ekerançylygyň doly tebigy usullarynyň netijeleri wagtyň gysga döwründe oňaýly bolýar.

 

Adaty ekerançylyk

 

Däp bolan oba hojalygy – bu, azyk önümleriň howpsuzlygyny we daşky gurşawyň hapalanmagyny esasy hasaba almazdan, häzirki zaman tehnologiýalary ulanmak bilen iň ýokary öndürijiligi almak maksady bilen oba hojalygy. Sintetiki himikatlaryň, genetiki taýdan modifisirlenen bedenleriň we zyýan berijiler bilen göreşmegiň integrirlenen ulgamlarynyň ulanylmagy däp bolan oba hojalygynda örän giňden ýaýran.

 

Organiki we däp bolan ekerançylygyň aratapawudy

Ekerançylyk we maldarçylyk ekerançylygyň iki ulgamynyň esasy düzüm bölekleri bolup durýar. Muňa garamazdan, däp bolan oba hojalygynda adatça organiki däl dökünler, sintetiki pestisidler, ösüş iterijileri we ş.m. ýaly sintetiki oba hojalyk himikatlary ulanylýar. Emma organiki oba hojalygynda hiç wagt sintetiki oba hojalyk himikatlary ulanylmaýar we ol organiki dökünlere, sertifikatlaşdyrylan biodökünlere, tebigy pestisidlere we ş.m. bagly. Rekombinant DNK tehnologiýasynyň kömegi bilen alnan genetiki taýdan modifisirlenen bedenler organiki oba hojalygyna goýberilmeýär. Munuň ýaly çäklendirmeler adaty oba hojalygynda ýok.

Günbataryň ösen ýurtlarynda organiki ekerançylygyň organiki ekerançylygy üçin milli we halkara standartlary bilen kadalaşdyrylýandygy gyzyklanma döredýär. Şol bir wagtyň özünde däp bolan ekerançylyk munuň ýaly kadalaşdyrylmaýar. Bu ilkinji nobatda organiki ýetişdirilen önümleriň delillendirilen ýokary bahalary we oňa bolan yzygiderli ösýän isleg bilen bagly. Organiki daýhanlar organiki ekerançylykda alnan öz önümlerini satmazdan öň olaryň organiki ekerançylygyň standartlaryna laýyklykda oba hojalyk bilen meşgullanýandygyny tassyklaýan sertifikaty almaly. Adaty ekerançylygyň organiki ekerançylygyna geçmegi üçin birnäçe ýyl gerek we ilkibaşdan organiki oba hojalygyň girizilmegi yzygiderli barlagda we gözegçilikde bolýar. Barlagyň we sertifikatlaşdyrmagyň ýa-da gözegçiligiň munuň ýaly ulgamy däp bolan oba hojalygynda ulanylmaýar. Bu hem organiki ýetişdirilen önümi adaty ekerançylyk bilen ýetişdirilen önümden gymmat edýär.

Ekologiki taýdan arassa ulgam we topragy / suwy saklamaga bolan çemeleşmeler, daşky gurşawyň bioköpdürliligini saklamak we ş.m. organiki ekerançylygyň wajyp ýörelgesi bolup durýar. Adatça, daşky gurşawyň hapalanma derejesini nula ýetirmek we döredilýän meýdançalary onuň bilen organiki taýdan sazlamak organiki ekerançylygyň maksady bolup durýar. Munuň ýaly çemeleşmeler däp bolan oba hojalygynda ulanylmaýar, şonuň üçin hem olar daşky gurşawyň hapalanmagynyň we bioköpdürliligiň ýitmeginiň uly sebäpleriniň biri bolup durýar.

Organiki ekerançylykda adatça ekin dolanyşygy, zyýan berijiler bilen biologiki göreş, biodinamiki konsepsiýa we ş.m. ýaly oba hojalygy ýöretmegiň usullary ulanylýar. Organiki oba hojalygy zähmeti has köp talap edýär, hasyllylygy bolsa, däp bolan oba hojalygy bilen deňeşdirilende pes.

 

Organiki we däp bolan ekerançylygy deňeşdirmegiň esasy ýagdaýlary:

1. 
   
2. 1. Ekerançylyk we maldarçylyk ekerançylygyň iki ulgamynyň esasy düzüm bölekleri bolup durýar.
3. 2. Iň ýokary öndürijilik – bu däp bolan ekerançylygyp maksady, organiki ekerançylygynda bolsa – ýok.

3. Organiki ekerançylyk adaty ekerançylyga garanyňda standartlar bilen has güýçli kadalaşdyrylýar.
4. Organiki däl dökünler, sintetiki pestisidler, ösüş iterijileri ýaly sintetiki oba hojalyk himikatlary adatça däp bolan oba hojalygynda ulanylýar, şol bir wagtyň özünde munuň ýaly oba hojalyk himikatlary organiki oba hojalygynda rugsat berilmeýär.
5. Organiki dökünler, tebigy pestisidler we biodökünleri adatça organiki ekerançylykda ulanylýar, şol bir wagtyň özünde däp bolan oba hojalygynda olar seýrek ulanylýar.
6. Genetiki taýdan modifisirlenen bedenler organiki ekerançylygynda rugsat edilmeýär. Muňa garamazdan adaty oba hojalygynda munuň ýaly päsgeller ýok.
7. Sertifikatlaşdyrylan organiki önümler däp bolan oba hojalygyň önümlerine garanyňda bazarlarda has gymmat.
8. Organiki ekerançylygyň ulgamy ekologiki taýdan arassa bolup durýar we daşky gurşawyň goragyna çemeleşmeler örän ýönekeý, giňden meşhur we daşky gurşawa aýdyň peýda getirýär. munuň ýaly çemeleşmeler däp bolan oba hojalygyna degişlilikde ulanylmaýar.
9. Organiki ekerançylykda daşky gurşawyň hapalanma derejesi nul, şol bir wagtyň özünde däp bolan ekerançylykda ol örän ýokary.
10. Organiki ekerançylyk däp bolan ekerançylyga garanyňda köp zähmeti talap edýär.
11. Organiki ekerançylykda hasyllylyk pes ýa-da däp bolan oba hojalygy bilen deňeşdirilende üýtgäp durýar.
12. Ekin dolanyşygy, zyýan berijiler bilen biologiki göreş, biodinamiki konsepsiýa we ş.m. ýaly oba hojalygy ýöretmegiň usullary organiki ekerançylygynda giňden ulanylýar; munuň ýaly tejribe däp bolan oba hojalygynda seýrek duş gelýär.
13. Organiki oba hojalygy gazaply howa şertlerine çydamly, şol bir wagtyň özünde adaty oba hojalygy – ýok.
14. Organiki ekerançylygyň önümleri däp bolan ekerançylygyň önümleri bilen deňeşdirilende has sagdyn we saglyk üçin howpsuz bolup durýar.

 

Netije

 

Organiki oba hojalygy has ekologiki we däp bolan oba hojalygy bilen deňeşdirilende howpsuz sagdyn iýmiti öndürýär. Şeýlelik bilen, adamlaryň ömrüni saglyk üçin howpdan we daşky gurşawy hapalanmadan goramak üçin däp bolan ekerançylykdan organiki ekerançylyga geçmäge wagt geldi.